ZUS przyznaje, że na kontach płatników jest ok. 2,5 miliarda nadpłaconych składek. Po zmianach, które zaczęły obowiązywać od nowego roku kwota ta może być znacznie większa. Istotą zmiany jest brak możliwości dokonania korekty deklaracji za okres dłuższy niż 5 lat wstecz, a skutkiem obciążającym płatnika brak możliwości odzyskania nadpłaconych składek. Co więcej, jak informuje ZUS, sytuacji pracodawcy (płatnika) nie zmieni nawet prawomocny wyrok sądu. Mimo obowiązku zawieszenia biegu terminu przedawnienia podczas postępowania sądowego, ZUS informuje, że płatnicy składek nie będą mogli odzyskać nadpłaty nawet po wygranej w sądzie, bo według stanowiska ZUS-u termin nie ulegnie zawieszeniu, a „wygrana” = nadpłata zostanie ostatecznie przekazana na konto ZUS-u.
Od 1 stycznia 2024 r. płatnicy składek nie mogą korygować dokumentów złożonych do ZUS-u bez żadnych ograniczeń jak było to do tej pory.
Zgodnie z art. 48 d ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej „ustawa systemowa”) „deklaracji rozliczeniowej i imiennego raportu miesięcznego płatnik składek nie może złożyć po upływie 5 lat od dnia, w którym upłynął termin opłacenia składek rozliczonych w tej deklaracji i w tym raporcie.” Powyższa zasada dotyczy jednak składek opłaconych od stycznia 2022 r., bo wtedy w życie wszedł przepis art. 48 d ustawy systemowej.
Terminy płatności składek
Płatników obowiązują następujące terminy opłacania składek:
- do 5. dnia następnego miesiąca – dla jednostek i zakładów budżetowych;
- do 15. dnia następnego miesiąca – dla płatników posiadających osobowość prawną, dotyczy to m.in. spółek akcyjnych, spółek z o.o., spółdzielni, stowarzyszeń i fundacji;
- do 20. dnia następnego miesiąca – dla pozostałych płatników składek, chodzi tu o przedsiębiorców opłacających wyłącznie składki na własne ubezpieczenia, przedsiębiorców i inne podmioty nieposiadające osobowości prawnej zatrudniające innych ubezpieczonych, w tym spółki osobowe (spółka: cywilna, jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna, jednoosobowa spółka z o.o.).
Przykład:
Załóżmy, że spółka z o.o. złożyła deklarację rozliczeniową składek ZUS za luty 2024 r. Zgodnie z nowymi przepisami, termin opłacenia składek dla tej spółki upływa 15. dnia każdego następnego miesiąca, czyli w tym przypadku do 15 marca 2024 r. Jeśli spółka odkryje błąd w deklaracji, na przykład w kwocie składek, ma czas na dokonanie korekty tego dokumentu do 5 lat od upływu terminu opłacenia składek. Oznacza to, że spółka może skorygować dokumenty złożone w marcu 2024 r. najpóźniej do 15 marca 2029 r. Po tym terminie nie będzie już możliwości korekty złożonych dokumentów.
Dokumenty rozliczeniowe za okresy od stycznia 1999 r. do grudnia 2021 r. można było korygować wyłącznie do 1 stycznia 2024 r. Zgodnie z informacją ZUS-u rozesłaną do wszystkich płatników składki nadpłacone nie wpłyną w żaden sposób na rozliczenie płatnika tj. jego saldo zobowiązań względem ZUS-u.
| Nie przyjmiemy korekt dokumentów rozliczeniowych po upływie wskazanych terminów. Dokumenty za okres do grudnia 2021 r. muszą Państwo przekazać najpóźniej 1 stycznia 2024 r. Gdy termin upłynie, nie będziemy mogli zmienić stanu rozliczeń na Państwa koncie płatnika składek. Zmiany będziemy mogli wprowadzać tylko na koncie ubezpieczonego na podstawie prawomocnej decyzji ZUS albo prawomocnego orzeczenia sądu. |
Powstaje pytanie co to oznacza w praktyce?
Dokładnie to, że po upływie 5 letniego terminu na złożenie korekt, ZUS ewidencjonuje dane wyłącznie na kontach ubezpieczonych. Nie zaewidencjonuje już ich na koncie płatnika składek ani nie zwróci nadpłaty płatnikowi, nawet na jego wniosek – mówiąc prościej o środach pochodzących z nadpłaty płatnik nie będzie mógł już zadecydować i np. przeznaczyć ich na składki zaległe lub przyszłe.
ZUS oficjalnie na swojej stronie informuje:
Taki sposób ewidencjonowania danych na koncie płatnika będzie skutkował tym, że stan rozliczeń konta płatnika składek nie ulegnie zmianie tj. nie powstanie dopłata składek ani nadpłata składek.
Dodatkowo ZUS potwierdził, że:
Zarówno program Płatnik jak i ePłatnik (na PUE ZUS) będzie zablokowany na wysyłanie do ZUS dokumentów korygujących za okresy rozliczeniowe sprzed stycznia 2022 r. W obu programach będą wprowadzone reguły weryfikacji, które uniemożliwią przekazanie do ZUS korekt za te okresy.
Konta w ZUS-ie
Na wstępie należy wyjaśnić, że w ZUS-ie prowadzone są dwa rodzaje kont:
– konto płatnika składek;
– konto ubezpieczonego.
Konto ubezpieczonego to konto, na którym są ewidencjonowane składki i informacje dotyczące przebiegu ubezpieczeń społecznych danego ubezpieczonego oraz zatrudnienia pracownika (art. 4 pkt. 7 ustawy systemowej). Natomiast konto płatnika to konto, na którym ewidencjonowana jest kwota zobowiązań z tytułu składek oraz innych składek danego płatnika zbieranych przez ZUS, kwoty zapłaconych składek, stan rozliczeń oraz inne informacje dotyczące płatnika składek.
Zatem na koncie ubezpieczonego widać składki i wszystkie tytuły do ubezpieczenia. Natomiast konto płatnika składek to konto, gdzie zapisywane jest saldo rozliczeń z ZUS każdej firmy. Takie saldo może się zmienić np. na skutek zrobienia korekt deklaracji w ZUS-ie.
ZUS nie będzie wykonywał prawomocnego wyroku po upływie terminu
Kolejne pytanie jakie zadać może płatnik – to co ze sprawami sądowymi, które toczą się za okres braku możliwości złożenia korekt. Przecież w wielu sprawach mają one istotny wpływ nie tylko na rozliczenie konta ubezpieczonego, ale i płatnika składek. Co jeśli płatnik wygrał sprawę przeciwko ZUS-owi, czy ZUS odda mu nadpłacone składki?
Zapytaliśmy o to ZUS w imieniu naszych klientów:
| Czy jeśli sprawa sądowa zakończy się płatnik będzie mógł zrobić korekty? Czy korekty będzie można zrobić na koncie ubezpieczonego i płatnika? Czy ZUS zawiesza termin na zrobienie korekt podczas postępowania sądowego? |
Otrzymaliśmy poniższą odpowiedź:
| Dokumenty za okresy do grudnia 2021 r. płatnik mógł przekazać najpóźniej 1 stycznia 2024 r. Po upływie terminu na złożenie korekt, będą one mogły zostać sporządzone tylko z urzędu przez ZUS. Korekty te będą sporządzane na podstawie prawomocnego wyroku sądu lub prawomocnej decyzji. Jeżeli nie upłynął termin 5 lat, licząc od dnia wymagalności składki to, po 1 stycznia 2024 r. ZUS będzie korygował dokumenty ubezpieczeniowe za okres do grudnia 2021 r. na podstawie prawomocnej decyzji albo orzeczenia sądowego. W tych przypadkach, dane z dokumentów rozliczeniowych ewidencjonowane będą zarówno na koncie płatnika składek jak i ubezpieczonego. Będą mogły więc powodować zwiększenie albo zmniejszenie należności na kontach płatników składek. Po upływie terminu 5 lat, licząc od dnia wymagalności składki dane zarówno za okres do grudnia 2021 r., jak i za następne okresy ewidencjonowane będą wyłącznie na kontach ubezpieczonych i nie będą miały wpływu na stan rozliczeń z płatnikiem składek. |
Prościej – jeżeli korekta, w tym wykonana na podstawie prawomocnego wyroku, zostanie zrobiona przed upływem 5 lat od dnia wymagalności składki, nadpłata podlega zaliczeniu z urzędu na poczet zaległych lub bieżących składek, a w razie gdy nie występują – na poczet przyszłych składek, chyba że płatnik złoży wniosek o ich zwrot.
Jeżeli termin 5 letni upłynie zanim zapadnie prawomocny wyrok – ZUS nie zwróci nadpłaty i zaksięguje ją jedynie na koncie ubezpieczonego.
W konsekwencji będzie to oznaczać, że ZUS nawet na skutek prawomocnych wyroków nie będzie zwracał płatnikom składek nadpłaty tylko przekaże je na swoje bieżące wydatki. Taka interpretacja jest bez wątpienia sprzeczna z art. 24 ust. 5 f ustawy systemowej, który mówi o tym, że bieg terminu przedawnienia zawiesza się na czas prowadzenia postępowania sądowego.
Wprowadzenie regulacji art. 48 d ustawy systemowej jest sprzeczne również z zasadą równości określoną w Konstytucji i zasadą określoną w art. 2a ustawy systemowej. Ustawodawca nie może wprowadzać taka daleko idącego uprzywilejowania Organu rentowego w stosunku do płatników składek. Nie można również wprowadzić przepisu technicznego dotyczącego korekty dokumentów, który spowoduje, że prawomocne wyroki sądowe nie będą egzekwowane przez płatników składek. Takie prawo podważa też zaufanie obywateli do władz publicznych i jest niekonstytucyjne.
Decyzyjność po stronie ZUS
W praktyce po upływie 5 lat tylko ZUS będzie mógł sporządzać z urzędu :
- zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych,
- zgłoszenia wyrejestrowania ubezpieczonego z ubezpieczeń społecznych,
- imienne raporty miesięczne,
- zgłoszenia płatnika składek,
- zgłoszenia wyrejestrowania płatnika składek,
- deklaracje rozliczeniowe
- dokumenty korygujące te dokumenty (art. 48b ust. 1 ustawy systemowej).
Ponadto ZUS może z urzędu wprowadzać i korygować dane bezpośrednio na kontach ubezpieczonych jednak ma obowiązek poinformowania o tym ubezpieczonych i płatników składek (art. 48b ust. 4 ustawy systemowej).
Zatem ZUS ma prawo dokonać korekt w każdym przypadku również za okres, za który następuje przedawnienie składek, a płatnicy składek tylko za okres 5 lat.
W praktyce jednak bardzo często się zdarza, że ZUS wprowadza korekty nie informując o tym przedsiębiorców, teraz będzie to mógł robić w majestacie prawa, a przedsiębiorcy będą mieli duże trudności w wyegzekwowaniu prawidłowego stanu swoich rozliczeń.
Należy dodać, że podstawa wymiaru składek za okres dłuższy niż 5 lat może być zewidencjonowana na kontach ubezpieczonych wyłącznie na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu albo prawomocnej decyzji. Natomiast powyższy przepis nie ma zastosowania w stosunku do ubezpieczonych, których podstawa wymiaru składek stanowi zadeklarowana kwota tj. osób prowadzących działalność gospodarczą oraz z nimi współpracującymi. Z literalnego brzmienia przepisu wynika, że również prawomocny wyrok sądu nie umożliwi skorygowania dokumentów.
Przykład:
W 2021 r. ZUS wydał decyzję w której stwierdził, że Pani Joanna nie powinna w miesiącach: luty – czerwiec 2016 r. odprowadzać składek od podstawy 9350,12 zł, a od kwoty 30% minimalnego wynagrodzenia, tj. 480,00 zł brutto. Na skutek prawomocnego wyroku przedsiębiorca przegrał z ZUS jednak zgodnie z przepisem art. 48 b ust. 5 ustawy systemowej ZUS nie odda nadpłaty składek, bowiem okres sporu jest sprzed ponad 5 lat, ZUS skoryguje podstawę, a nadpłatę składek przekaże na konto ogólne funduszu ubezpieczeń społecznych.
Co więcej zgodnie z art. 48 d ust. 7 ustawy systemowej ZUS nie przyjmuje deklaracji rozliczeniowej i imiennego raportu miesięcznego złożonych po terminie po upływie 5 lat licząc od terminu zapłaty składek.
Zgodnie z uzasadnieniem do projektu ustawy, który wprowadził przepis art. 48 d ustawy systemowej intencją ustawodawcy było zablokowanie możliwości korygowania dokumentów oraz zwrot nadpłaty składek płatnikom.
| Zmiana przepisów spowoduje ograniczenie do 5 lat, licząc od dnia wymagalności składki, możliwości składania korekt dokumentów (deklaracji rozliczeniowej i imiennego raportu miesięcznego) przez płatnika składek. Na bieg 5-letniego terminu nie będzie mieć wpływu zaistnienie okoliczności zawieszających i przerywających bieg terminu przedawnienia dla należności z tytułu składek. Po upływie 5 lat od dnia, w którym składki rozliczone w deklaracji i raporcie stały się wymagalne, korekty dokumentów rozliczeniowych będą mogły być sporządzane wyłącznie z urzędu przez ZUS jedynie na koncie ubezpieczonego. Powstała z tego tytułu nadpłata na koncie ubezpieczonego nie będzie podlegała zwrotowi, lecz będzie zaliczana na przychody FUS. W takim przypadku po upływie 5 lat, ZUS nie będzie mógł dochodzić należności z tytułu składek, jeżeli na skutek dokonanej korekty powstanie zadłużenie. |
Należy dodać, że zgodnie z art. 24 ust. 5 e ustawy systemowej bieg terminu przedawnienia zawiesza się, jeżeli wydanie decyzji jest uzależnione od rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd. Zawieszenie biegu terminu przedawnienia trwa do dnia, w którym decyzja innego organu stała się ostateczna lub orzeczenie sądu uprawomocniło się, nie dłużej jednak niż przez 2 lata.
Jednak zgodnie z art. 48 b ustawy systemowej bieg terminu nie zostanie zawieszony np. na skutek prowadzonego postępowania sądowego z odwołania od decyzji, zatem nawet wygrana płatnika w sądzie nie spowoduje automatycznie zasilenia kont przedsiębiorców. Powyższe przepisy są bez wątpienia niekonstytucyjne i sprzeczne z zasadą prawidłowej legislacji, w konsekwencji nawet po zakończeniu sprawy sądowej spowodują kolejny spór z ZUS-em.
Przykład:
ZUS wydał ponad 600 decyzji na płatnika składek uznając, że umowa zlecenia z ubezpieczonymi była nieprawidłowo rozliczona przez płatnika. Okres sporu dotyczył lat 2015-2016 r. Na skutek zakończenia sprawy u płatnika powstała nadpłata składek w łącznej kwocie 800 897,00 zł. Mimo, uznania, że płatnik nie powinien odprowadzać składek, ZUS uniemożliwił dokonania korekt i kwotę nadpłaty przekazał na fundusz ubezpieczeń społecznych, czyli zasilił konta ZUS-u.
r. pr. dr Katarzyna Kalata
